30 Години Монетарна Самостојност
Анита Ангеловска-Бежоска
Белешка на гувернерката на Народната банка:
30 години од монетарната самостојност
Овој месец одбележуваме важен јубилеј, паметник на градењето на нашата држава. Пред 30 години, под палката на Комисијата за монетарно осамостојување, беше воведена нашата национална валута ‒ денарот. Воедно, беше воспоставена институционалната рамка на монетарниот систем ‒ Народната банка започна да функционира како самостојна централна банка.
Иако релативно млада централна банка, во изминатите 30 години, Народната банка се соочи со голем број предизвици, на кои успешно им одговори. Првите години од монетарното осамостојување се период на хиперинфлација, рецесија, недоволно ниво на девизни резерви, постојана депрецијација на домашната валута и општа макроекономска нестабилност.
ПовеќеКако одговор на тоа, во октомври 1995 година, беше воведена и монетарната стратегија на стабилен девизен курс на денарот во однос на германската марка, додека од јануари 2002 година, курсот на денарот се поврза со еврото. За стратегијата на фиксен курс и тогаш, и сега постои консензус дека претставува еден од клучните столбови на стабилноста на македонската економија. Низ годините, и покрај многуте премрежиња, ја одржавме стабилноста којашто ни е зададена со мандат.
Стабилноста на денарот и финансиската стабилност беа зачувани и во налетот на најострата економска криза, предизвикана од пандемијата на вирусот ковид-19. Народната банка беше еден од столбовите коишто ја задржаа стабилноста на целиот економски систем, остварувајќи ги своите мандаторски цели, давајќи ѝ поддршка на економијата преку соодветни политики и мерки. Нема да згрешам ако речам дека по оваа криза, станаа посилни и економијата, и институциите коишто се дел од економскиот систем. Народната банка уште еднаш ја потврди определбата за задржување на стабилноста на денарот и тој и во иднина ќе биде „сидрото на стабилноста на нашата економија“. Девизните резерви непрекинато ги одржуваме на комфорно ниво, гарантирајќи ја со нив стабилноста на валутата. Банкарскиот систем е поставен на целосно пазарни основи и тој е стабилен, ликвиден и доволно капитализиран, поради што може да обезбеди кредитна поддршка за економската активност. Во однос на рамката за работењето на банкарскиот систем, добивме значајно признание од Европската Унија којашто нѐ стави на листата со само уште 26 држави во светот, чијашто банкарска регулатива и супервизија ги исполнува европските стандарди.
Извојуваните победи во текот на изминатите 30 години, во кризните, но и во периодите на економски раст, секако немаше да бидат возможни без највредниот капитал на Народната банка ‒ човечкиот капитал. Низ годините, залагањата на централната банка секогаш биле насочени кон регрутирање квалитетни кадри, нивна надградба и постојано учење во текот на институционалната кариера. Нема да бидам нескромна ако кажам дека нашите кадри поставуваат стандарди за работење, не само во земјава, туку и пошироко, што низ годините било и одбележано преку бројни признанија. Тука, би сакала да се заблагодарам за силната поддршка којашто ја имаме од меѓународните финансиски институции, којашто заедно со нашата посветеност ни овозможува да имаме висококвалитетно јадро на професионалци.
Годинешниот јубилеј ‒ 30 години од денарот и 30 години од самостојноста на централната банка, треба да биде национална гордост за сите нас. Она што како централна банка може да го порачаме е дека ние и натаму ќе бидеме исправени во соочувањето со сите идни предизвици, гарантирајќи ја стабилноста на денарот, а со тоа и просперитетот на нашето општество.
Историја
-
23 април 1992 год.
Академик Петар Хр. Илиевски достави предлог до Ксенте Богоев, претседател на МАНУ и член на Комисијата за монетарно осамостојување, македонската валута да се именува како „денар“.
-
26 април 1992 год.
Собранието на Република Македонија ги усвои „Антиинфлаторната програма“ предложена од Владата, повеќе закони и одлуки со кои се заокружи процесот на монетарното осамостојување. Претседателот на Владата, г. Никола Кљусев, од собраниската говорница, официјално ги претстави вредносните бонови именувани како „денар“.
-
27 април 1992 год.
Во „Службен весник на Република Македонија“ (бр. 26/92), беа објавени законите и одлуките усвоени на седницата на Собранието на Република Македонија на 26.4.1992 г., со кои беше поставена правната рамка на монетарното осамостојување.
https://www.slvesnik.com.mk/Issues/1161D2A9DDC248379C62B9DEBEFEE552.pdf -
23 јули 1992 год.
Советот на Народната банка на Македонија донесе Одлука за изработка на книжни и ковани пари што гласат на домашна валута ‒ денар и започнаа подготовките за печатење и ковање на изданието на македонски денари од 1993 г. Целиот процес заврши на 10.5.1993 г. кога беа пуштени во оптек во замена за вредносните бонови.
Активности
19:00
Official ceremony for the 30-year anniversary of the monetary independence (by invitation)
9:30-10:00
Registration
10:00-10:15
Anita Angelovska Bezhoska, Governor of the National Bank of the Republic of North Macedonia, opening speech
10:15-11:30
Panel I: Building resilient economies in the context of recurrent shocks
This session should highlight the main challenges of policy makers in the current momentum, surrounded by uncertainty arising from the post-pandemic policy adjustments and escalation of the geopolitical risks in East Europe. It seems that one crisis is replacing the previous one, although of different nature and different impacts. The distinguished panelists will discuss how to build more resilient economies and how to tackle vulnerabilities.
Chair: Mario Holzner, Executive Director, Vienna Institute for International Economic Studies
Panelists:
- Anita Angelovska Bezhoska, Governor, National Bank of the Republic of North Macedonia
- Fatmir Besimi, Minister of Finance of the Republic of North Macedonia
- Pierre Wunsch, Governor of the National Bank of Belgium
- Boris Vujčić, Governor of the Croatian National Bank
- Lilyana Pavlova, Vice President, European Investment Bank
- Q&A session
11:30-12:00
Coffee break
12:00 – 13:30
Panel II: Is the financial sector fit for SME needs? How to improve access to finance for SMEs in the region?
This panel will cover the views of the private sector and international institutions on sources of financing in the post-pandemic period, as a crucial pillar of the economic recovery. Improving access to finance for the SMEs in the SEE region is another issue to be discussed in this framework.
Luca Gattini, Intro, Head of Unit, European Investment Bank
Chair: Debora Revoltella, Chief Economist, European Investment Bank
Panelists:
- Gunter Deuber, Head of Research, Raiffeisen Bank International
- Fabio Fornaroli, Head of CE&EE Corporates at UniCredit
- Olivier De Boysson, Chief Economist Emerging Markets, SocGen
- Chris Muyldermans, Head of EU affairs, KBC
- Gligor Bishev, General Manager and Board President, Sparkasse Skopje, Erste Group Bank AG
- Daniel Hardy, Professor, University of Vienna
- Q&A session
13:30-13:45
Tobias Adrian,Financial Counsellor and Director of the Monetary and Capital Markets Department, IMF, speech
13:45-14:45
Lunch
14:45-16:00
Chair: Ana Mitreska, Vicegovernor, National Bank of the Republic of North Macedonia
14:45-14:50
Announcement of the Annual Award of the NBRNM for the best research paper in the field of macroeconomics and banking system written by a young researcher
14:50-15:10
Productivity and responses to the pandemic: firm-level evidence – Péter Harasztosi, Simon Savšek, EIB
15:10-15:30
Markups in the economy of the Republic of North Macedonia from macro and micro perspectives - Joana Madjoska, Marko Josimovski, Daniela Mamucevska Bojadjieva, Viktor Stojkoski
15:30-15:45
Dragan Tevdovski, Advisor to the Executive Director at the IMF, Discussant
15:45-16:00
Discussion
16:00
End of the first Conference day
10:00-11:30
Panel III: Stocktaking of financial stability issues in the post-pandemic “normal”
This panel should enlighten the financial stability issues in the post-pandemic “normal”, in view of the specifics of the pandemic crisis and its impact on banking and financial sector performances. The distinguished panelists will discuss the lessons from this crisis and eventual improvements in the regulation and monitoring tools in order to further strengthen the banking sector resilience.
10:00-10:15
Keynote lecture: José Manuel Campa, Chairperson of the European Banking Authority
10:15-11:30
Chair: Dubravko Mihaljek, Monetary and Economic Department, Bank for International Settlements
Panelists:
- Octavian Armașu, Governor of National Bank of Moldova
- Luc Dresse, Alternate Executive Director, IMF
- Francis Malige, Managing Director, Financial Institutions EBRD
- Vojtech Benda, Board member, Czech National Bank
- Q&A session
11:30-12:00
Coffee break
12:00 – 13:30
Panel IV: Facing new central banking challenges: financial inclusion, digitalization and green finance
The dynamic changes in the financial system as well as the new global challenges resulted in continuous inserting of new central banking tasks. Within this section, the status and progress in facing some of the new challenges are going to be discussed, including the issue of their interaction with the other central banks objectives. Setting the floor for cooperation with all relevant stakeholders in view of increasing financial inclusion, the speed of digitalization in the financial sector and green finance initiatives is important issue for a meaningful progress.
Chair: Nikola Popovski, Board member, National Bank of the Republic of North Macedonia
Panelists:
- Gent Sejko, Governor of the Bank of Albania
- Mark Bowman, Vice President, Policy and Partnerships, EBRD
- Birgit Niessner, Director of the Economic Analysis and Research Department, Oesterreichische Nationalbank
- Marijana Mitrović Mijatović, Head of Financial Stability, Research and Statistics Department, Central Bank of Montenegro
- Guido Clary, Head of Unit, Balkans Operations, EIB
- Jean Pesme, Global Director, Finance, Competitiveness and Innovation, World Bank
- Q&A session
13:30-13:45
Paul Hilbers, Executive Director, IMF, speech
13:45-14:45
Lunch
14:45-16:00
Research session II:
Chair: Aneta Krstevska, Chief Economist, National Bank of the Republic of North Macedonia
14:45-15:05
Getting Stronger After COVID-19: Nearshoring Potential in the Western Balkans – Econometric analysis of determinants of FDI - Branimir Jovanovic, Vienna Institute for International Economic Studies
15:05-15:25
How Do Firms Cope with Losses from Extreme Weather Events? - Emanuela Benincasa, Frank Betz, Luca Gattini, EIB
15:25-15:40
Borce Trenovski, Board member, National Bank of the Republic of North Macedonia/Faculty of Economics Skopje, Discussant
15:40-15:50
Discussion
15:50-16:00
Closing of the Conference